Το «εργατικό κόστος»

Οι εργάτες, οι μισθωτοί σκλάβοι, παράγουν τον πλούτο, δεν είναι «μισθολογικό κόστος», όπως θέλουν να τους πείσουν οι εκμεταλλευτές τους, τα κόμματα και οι συνδικαλιστές που υπηρετούν τον καπιταλισμό.

[Από την ανακοίνωση στις 5/1/12 του Γ.Τ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ σχετικά με τις μεθοδεύσεις κυβέρνησης & ΣΕΒ για μισθούς, εργασιακό, ασφαλιστικό]

Για άλλη μία φορά το κόμμα (ένα είναι το κόμμα!), αφού σε πρώτη φάση με ξάφνιασε κι ύστερα μ' έβαλε σε προβληματισμό, τελικά απέσπασε τα συγχαρητήριά μου, μιας και αναγνώρισα πως έχει δίκιο, πως εγώ ήμουν, αν όχι σε κατάσταση πλάνης, οπωσδήποτε σε κατάσταση ύπνωσης, και πλέον προσπαθώ να χωνέψω τα νέα για μένα δεδομένα, να εξοικειωθώ με την καινούργια κατάσταση, όπου το ΚΚΕ μού γύρισε τούμπα κάποια στερεότυπα που τα είχα συνηθίσει και, «ανυποψίαστος κι ωραίος», τα χρησιμοποιούσα με πλέρια άνεση. Ούτε καν που φανταζόμουνα πόσο άστοχα είναι· ούτε καν που πήγαινε το μυαλό μου ότι θα μπορούσαν να είχαν κάποιο άλλο περιεχόμενο, πέρα από το αυστηρά τεχνοκρατικό, κάποιοι τόσο συνηθισμένοι και "απλοί" όροι, που χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην οικονομική επιστήμη, και τους χρησιμοποιούσα κι εγώ ως μηχανολόγος ηλεκτρολόγος μηχανικός κατά την κοστολόγηση των προϊόντων της βιομηχανίας στην οποία δούλευα τα πρώτα χρόνια της επαγγελματικής μου καριέρας. «Εργατικό κόστος»! Όπως(;) «κόστος υλικών», «γενικά έξοδα» κ.λπ. Εξυπακούεται ότι το ερωτηματικό σε παρένθεση μετά το «όπως» δεν έμπαινε τότε! Είναι σημερινό… απόκτημα —ας όψεται το ΚΚΕ! Καλά λένε ότι είναι κόμμα… ανατρεπτικό και ρηξικέλευθο! Βέβαια, αυτό το καμαρώνουμε! Όμως κάποιοι λένε κι άλλα πράγματα για το ΚΚΕ, όχι επαινετικά. Αυτά μας θυμώνουν, τ' απορρίπτουμε και τα αντικρούουμε. Λένε, για παράδειγμα, ότι το ΚΚΕ είναι κόμμα δογματικό (σαν τον Εφραίμ ένα πράγμα), αποστεωμένο (το αντίθετο του Μπένι, κυριολεκτικά και μεταφορικά), μυωπικό (το αντίθετο του… Μίμη Ανδρουλάκη, ε;) και άλλα παρόμοια. Αφήστε δε την ξύλινη γλώσσα του: όλο «καπιταλισμός», «ιμπεριαλισμός», «μέτωπο πάλης», «λαϊκή εξουσία» και τέτοια παρωχημένα πράγματα· ενώ άμα λες «ανταγωνιστικότητα», «βιώσιμο χρέος»(!), «κούρεμα χρέους», «αφήγημα(!) εξουσίας», «αγκυλώσεις», «κεκτημένα εργαζομένων» (εκφερόμενο μετά βδελυγμίας), «ευρωπαϊκό κεκτημένο» (εκφερόμενο μετ' ευλαβίας) και άλλα συναφή, ο λόγος σου αποκτά —όσο να 'ναι— μια πλαστικότητα, μια ζωντάνια, και είσαι και ιν, βρε αδερφέ! Επειδή όμως το ρηξικέλευθο, το ανατρεπτικό, το ριζοσπαστικό, αφ' ενός, και το αγκυλωμένο, το οπισθοδρομικό, το αποστεωμένο, αφ' ετέρου, είναι έννοιες αντιφατικές και αλληλοαποκλειόμενες, γι' αυτό ακριβώς μία μονάχα πλευρά μπορεί να έχει δίκιο, είτε οι επαινούντες είτε οι κατακρίνοντες· η άλλη έχει υποχρεωτικά άδικο. Όταν, τώρα, ένα κόμμα πείθει, συνεγείρει, εμπνέει, καθοδηγεί, αναλύει τεκμηριωμένα την πολιτική, οικονομική και κοινωνική κατάσταση, και επαληθεύεται στις προβλέψεις του, σίγουρα εμείς που το ακολουθούμε ξέρουμε καλά ότι το δίκιο είναι με το μέρος μας· κι ότι έχουμε χρέος να βοηθήσουμε κάθε καλοπροαίρετο και ανυστερόβουλο άνθρωπο που στέκει διστακτικά ή επικριτικά απέναντί μας να αντιληφθεί πού βρίσκεται το δίκιο και πού το συμφέρον του.

—Οι εργάτες παράγουν πλούτο· δεν είναι «μισθολογικό κόστος»!

—Καλά, εντάξει, γνωστό ότι οι εργάτες παράγουν πλούτο, πλούτο που τον καρπώνεται ο εργοδότης κατά το μεγαλύτερο μέρος, επιστρέφοντας —αναγκαστικά— μονάχα ένα μικρό μέρος στον εργαζόμενο, ως αμοιβή για την παρεχόμενη εργασία του. Είναι γνωστό επίσης ότι η μαρξιστική θεωρία ονοματίζει «υπεραξία» το κομμάτι αυτό του πλούτου που παράγει ο εργαζόμενος και το ιδιοποιείται —στην ουσία το κλέβει— το αφεντικό. Όμως, από τη στιγμή που ο εργοδότης πληρώνει τον εργαζόμενο, με όποιον μισθό τον πληρώνει, έστω και αν αυτός αντιστοιχεί σε μικρό —οσοδήποτε μικρό— μέρος της αξίας του πλούτου που παράγει ο εργαζόμενος, έστω και αν ο εργοδότης σφετερίζεται τον ιδρώτα του εργαζόμενου για να σωρεύσει πλούτη, δεν παύει να εκταμιεύει χρήματα (από τα κλεμμένα, συμφωνώ) για να καταβάλει αυτόν τον μισθό. Ε, αυτό δεν αποτελεί έξοδο για τον εργοδότη; Πώς θα το λογαριάσει; Δεν είναι λογικό, στο άδικο αυτό αλισβερίσι του καπιταλιστικού συστήματος, να το λογαριάσει σαν κόστος; Πώς θα κοστολογήσει το προϊόν που παράγει η επιχείρησή του; Δεν θα λογαριάσει, τόσο για μισθούς, μεροκάματα, τόσο για πρώτες ύλες, τόσο για νοίκι, τόσο για ρεύμα κ.λπ.;

—Λογάριασέ το κι εσύ έτσι, αν είσαι λογιστής. Το ζήτημα όμως αυτό είναι; Η λογιστική πλευρά ή η πολιτική και κοινωνική;

—Κοίταξε, εγώ είμαι μηχανολόγος ηλεκτρολόγος μηχανικός. Παλαιότερα δούλευα σε εργοστάσιο. Σχεδίαζα προϊόντα που θα έμπαιναν στη συνέχεια στη γραμμή παραγωγής. Σχεδίαζα επίσης τις μεθόδους παραγωγής. Στους σχεδιασμούς αυτούς συνήθως υπήρχαν εναλλακτικές προτάσεις. Φυσικά όλες αυτές οι προτάσεις, τόσο για προϊόντα όσο και για μεθόδους παραγωγής, έπρεπε να αξιολογηθούν πριν υιοθετηθεί η πλέον ενδεδειγμένη. Βασικό στοιχείο της αξιολόγησης ήταν το κοστολόγιο που συνόδευε κάθε πρόταση. Η κοστολόγηση, αναπόσπαστο στοιχείο του σχεδιασμού, υπολόγιζε, φυσικά, και το «εργατικό κόστος», όπως και τις άλλες πηγές κόστους («τα άλλα κόστη» λέγαμε). Και τώρα μού λέτε, το ΚΚΕ κι εσύ, πως το «εργατικό κόστος» είναι ανύπαρκτο;

—Όχι, χαλάρωσε! Υπάρχει, αλλά στις κλεισούρες των λογιστικών βιβλίων, στην άθλια λογιστική, στην τυφλή λογιστική, στην απατηλή λογιστική των καπιταλιστών. Ας μείνει εκεί όμως! Δεν έχει δικαίωμα να βγαίνει παραέξω, στη ζωή, και να γίνεται στα χέρια της άρχουσας τάξης εργαλείο, όπλο, επιχείρημα για την εξαθλίωση της ζωής των εργατών, των δημιουργών του πλούτου. Εννοώ, δεν έχει το ηθικό δικαίωμα να το κάνει, αλλά ούτε και την υπόσταση την πραγματική να σταθεί ως επιχείρημα (γιατί —θα το πρόσεξες— δεν χρησιμοποιείται ως όρος σε λογιστική πράξη αλλά ως επιχείρημα στην πολιτική), διότι —επαναλαμβάνω— η λογιστική (κοστολόγηση προϊόντος), όπου χρησιμοποιείται ο όρος «εργατικό κόστος», είναι —πώς να το πω;— κομπογιαννίτικη· είναι ψεύτικη, είναι παραπλανητική, είναι μονομερής, είναι τυφλή.

—Κοίταξε, δεν είμαι ο αναχωρητής της κοινωνικής ζωής και της ταξικής πάλης. Κάθε άλλο. Με το ΚΚΕ συμπορεύομαι. Αλλά, αν κάτι με ξενίζει, μάλιστα μέχρι σημείου που να δυσκολεύομαι να το δεχτώ, να μην το πω; Να, προχτές η Αλέκα Παπαρήγα, απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου σχετικά με την απαίτηση του κεφαλαίου για μείωση του μισθολογικού κόστους στο όνομα της ανταγωνιστικότητας, δήλωσε: «Δεν δεχόμαστε ούτε καν τον όρο “μισθολογικό και εργατικό κόστος”, γιατί χωρίς εργάτες, τους υπάλληλους, τους μισθωτούς, δεν υπάρχει κερδοφορία».

—Δεχόμαστε τέτοιον όρο σε μια συζήτηση, επιχειρηματολογία, αντιπαράθεση; Τι θα σήμαινε μια τέτοια αποδοχή εκ μέρους μας; Τι άλλο παρά το ότι αποδεχόμαστε ότι ο εργάτης είναι πηγή κόστους, ενώ αντιθέτως είναι πηγή πλούτου; Τι άλλο παρά το ότι το πρόβλημα είναι ο μισθός του εργάτη, ενώ αντιθέτως είναι τα υπερκέρδη του κεφαλαιοκράτη; Χώρια που, όπως είπαμε, και η ίδια η λογιστική του κεφαλαίου, η κοστολόγηση, που χρησιμοποιεί αυτόν τον όρο, είναι μια μεγάλη απάτη!

—Αυτό το λες και το ξαναλές. Για εξήγησέ το μου, πού έχει λάθος η κοστολόγηση των προϊόντων; Μήπως τόσα χρόνια έκανα λανθασμένους υπολογισμούς; Έβγαζα, θες να πεις, λανθασμένα κοστολόγια;

—Ναι, περίπου!

—Ωχ!

—Δες λίγο πιο πέρα από τη δουλειά που έκανες.

—[Νόμισα πως θα έλεγε: «Δες λίγο πιο πέρα από τη μύτη σου». Δεν το 'πε έτσι χοντρά, αλλά τι το θες; Εμένα έτσι μού χτύπησε…]

—[Συνεχίζει] Μη βλέπεις τα κοστολόγια που έβγαζες. Δες αυτά που δεν έβγαζες! Έχεις σκεφτεί πόσα κοστολόγια δεν έβγαζες; Δεν θα 'θελε, βέβαια, κανένα αφεντικό σου να σε βάλει να τα βγάλεις, μα ούτε κι απ' το δικό σου το μυαλό πέρασε ποτέ η ιδέα να τα βγάλεις! Ή μήπως όχι; Η λογιστική του αφεντικού σου αλλού επικεντρώνεται, γι' αυτό προσπερνάει τέτοιες κακοτοπιές, αλλά εσύ;

—…

—Λογάριασες ποτέ πόσο είναι το εργοδοτικό κόστος στην παραγωγή; Λογάριασες ποτέ πόσος είναι ο πλούτος που παράγει ο εργάτης, ποιο μέρος του πλούτου αυτού το ιδιοποιείται ο εργοδότης και ποιο (μικρό) μέρος το επιστρέφει στον εργαζόμενο υπό μορφή μισθού; Σίγουρα ποτέ δεν σου ζητήθηκε, δεν θα ήταν δυνατόν να σου ζητηθεί, να κάνεις τέτοιους υπολογισμούς.

—Όχι, βέβαια! Δεν μου ζητήθηκε.

—Έτυχε μήπως εσύ να τους κάνεις;

—Τέτοιους υπολογισμούς, όχι, δεν έκανα. Ωστόσο γνωρίζω καλά ποια είναι η κατάσταση. Στον καπιταλισμό ζούμε και ξέρουμε τι σημαίνει αυτό. Εμείς οι εργαζόμενοι νιώθουμε στο πετσί μας τη βαρβαρότητα του εκμεταλλευτικού μας συστήματος.

—Σωστά! Εσύ λοιπόν περιοριζόσουνα να υπολογίζεις —αυτή ήταν η δουλειά σου— μόνο το κόστος του προϊόντος, ως μέρος δε του συνολικού κόστους λογάριαζες και το «εργατικό κόστος». Τι νομίζεις λοιπόν: Υπολόγιζες σωστά αυτό το «εργατικό κόστος»;

—[Α! Τούτος εδώ έχει πάρει φόρα! Θα με βγάλει στο τέλος ολότελα άχρηστο!] Κοίταξε, εσύ έχεις βαλθεί να τα ανατρέψεις όλα! [Καταλαβαίνω ότι έχει δίκιο και το ρίχνω στην πλάκα…] Το σύστημα, να το ανατρέψεις! Κι εγώ μαζί σου! Αλλά συ, μου φαίνεται πως άρχισες από μένα! Καλά, πλάκα κάνω. Να σου απαντήσω ευθέως: Δεν είμαι σίγουρος κατά πόσο υπολόγιζα σωστά το «εργατικό κόστος». Το κόστος αυτό είχε δύο προσθετέους: το «άμεσο εργατικό κόστος» και το «έμμεσο εργατικό κόστος». Το ίδιο ίσχυε και για το «κόστος υλικών»: ήταν το άθροισμα του «άμεσου κόστους υλικών» και του «έμμεσου κόστους υλικών». Εγώ, ως μηχανικός, μονάχα δύο πράγματα μετρούσα: τον απαιτούμενο χρόνο εργασίας και την απαιτούμενη ποσότητα πρώτης ύλης. Αυτά γνώριζα, αυτά όριζα, γι' αυτά ήμουν υπεύθυνος και είχα λόγο. Από αυτά προέκυπταν, αντίστοιχα, το «άμεσο εργατικό κόστος» και το «άμεσο κόστος υλικών». Γι' αυτά είναι φανερό ότι ο υπολογισμός ήταν σωστός. Αλλά αυτά τα «έμμεσα κόστη», δεν τα όριζα, δεν είχα τρόπο να ελέγξω την ορθότητά τους· απλώς εφάρμοζα κάποιον τύπο υπολογισμού που μου έδινε η επιχείρηση (π.χ. «το έμμεσο εργατικό κόστος είναι 3 φορές το άμεσο»). Προφανώς εδώ (και όχι μόνο) γινόταν το μαγείρεμα που θα εξασφάλιζε τα υπερκέρδη της επιχείρησης. Να εξηγήσω ότι ως έμμεσο κόστος, εργατικό ή υλικών, είναι αυτό που δεν συναρτάται άμεσα αλλά έμμεσα με, αντίστοιχα, τον απαιτούμενο χρόνο εργασίας ή την απαιτούμενη ποσότητα υλικών. Στην πράξη, για το εργατικό κόστος σημαίνει ότι, ενώ ο εργάτης δουλεύει, ας υποθέσουμε, μία ώρα για να παραγάγει κάποιο προϊόν (άμεσο εργατικό κόστος), για να γίνει αυτό κατορθωτό, πρέπει κάποιο χρόνο να δουλέψουν κι άλλα άτομα, στη διοίκηση, στο λογιστήριο, στην αποθήκη κ.λπ. (έμμεσο εργατικό κόστος). Ανάλογα ισχύουν και για το κόστος υλικών. Άρα, παπάρια υπολόγιζα, ε;

—Μόνο αυτόν τον λάκκο βλέπεις;

—Ε, ναι! Γιατί, εσύ βλέπεις κι άλλον; [Έχει γούστο τώρα να μου ξεφουρνίσει κι άλλα!]

—Ναι! Εσύ είσαι ήδη συνταξιούχος. Δηλαδή έχεις ολοκληρώσει την επαγγελματική σου καριέρα. Δεν μου λες, πόσες φορές αναγκάστηκες να αλλάξεις δουλειά, είτε γιατί σε απέλυσαν είτε γιατί έσπευσες να βρεις άλλη δουλειά για να προλάβεις την απόλυση που σου ετοίμαζαν; Πόσους μήνες συνολικά έμεινες άνεργος; Εδώ που τα λέμε, είσαι και τυχερός, γιατί αν ανήκες στην επόμενη γενιά, των παιδιών σου, η σωστή ερώτηση θα ήταν «πόσα χρόνια συνολικά έμεινες άνεργος;»… Αυτές οι χιλιάδες χαμένες εργατοώρες σε ποιο κοστολόγιο «εργατικού κόστους» φαίνονται; Και μαζί μ' αυτές, ποιος λογάριασε ποτέ τις πολύ περισσότερες ακόμη εργατοώρες υποαπασχόλησης ή ετεροαπασχόλησης σου; Αφήνω το Δημόσιο, όπου κατέληξες, —αρκετά τού σέρνουν διάφοροι, και δίκαια και άδικα— αλλά μήπως και στον ιδιωτικό τομέα δεν διαπίστωσες ότι κυριαρχεί ο ανορθολογισμός, η κακοδιοίκηση και κακοδιαχείριση, παράγοντες που εμποδίζουν την πλήρη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων των εργαζομένων, ατομικά, ή της επιχείρησης/υπηρεσίας, συνολικά; Σε ποιο κοστολόγιο «εργατικού κόστους» αποτυπώνονται όλα αυτά; Πόσος πλούτος που θα μπορούσε να είχε παραχθεί, αν δεν συνέβαιναν όλα αυτά, πάει χαμένος; Κι αν τον πλούτο αυτόν τον χάνουν οι κεφαλαιοκράτες, χεστήκαμε. Αν όμως τον στερείται η κοινωνία, το σύνολο των εργαζομένων; Δεν είναι αυτό σε βάρος της οικονομίας της χώρας; Δεν είναι σε βάρος της παραγωγικότητας του εργατικού δυναμικού, άρα και της περιβόητης ανταγωνιστικότητας; Και να σκεφτείς ότι οι αστοί πιπιλάνε συνεχώς την καραμέλα της ανταγωνιστικότητας. Είναι όμως φανερό ότι δεν δίνουν δεκάρα για την ανταγωνιστικότητα της εθνικής οικονομίας. Η ανταγωνιστικότητα (δηλαδή τα υπερκέρδη) των καπιταλιστών τους ενδιαφέρει…

—Το βλέπω, έχεις δίκιο, φίλε μου!

Τώρα εσείς, αγαπητοί μου, μη δίνετε και πολλή βάση στα παραπάνω· σταλινικά πράγματα είναι, ρωτήστε και τον ΣΕΒ (κι αν δεν τον βρίσκετε εύκαιρο, αναζητήστε την πάντα πρόθυμη ΓΣΕΕ, το ίδιο κάνει)!

Και τα… μη σταλινικά πράγματα!